Piłka siatkowa (ang. volleyball, popularna nazwa to siatkówka) - sport drużynowy, w którym uczestniczą dwa sześcioosobowe zespoły, w każdym: rozgrywający, libero, atakujący, dwóch środkowych i dwóch przyjmujących - na boisku przebywa jednak tylko sześciu zawodników, libero zmienia się ze środkowymi, po każdym ich serwie.

Gra polega na odbijaniu piłki dowolną częścią ciała(najczęściej rękoma) tak, aby przeleciała ona nad siatką. Każdy zespół może wykonać trzy odbicia - odbiór, wystawa i atak. Każde następne jest błędem. Punkty zdobywa się na wiele sposobów, na przykład gdy piłka dotknie połowy boiska przeciwnika lub gdy upadnie ona poza boiskiem, a rywal dotknął jej jako ostatni. Gra toczy do momentu, gdy jedna z drużyn wygra trzy sety ( w grupach młodzieżowych do dwóch wygranych setów - młodziczki i młodzicy, kadeci i kadetki). W każdym z nich rywalizacja toczy się do zdobycia 25 punktów przy przewadze co najmniej dwóch. Przy wyniku 25:24 gra toczy się "na przewagi" - aż któraś z drużyn osiągnie dwupunktową przewagę nad drugą.

Historia

Pomysłodawcą reguł gry w piłkę siatkową był Amerykanin William G. Morgan - na co dzień nauczyciel wychowania fizycznego w Young Men's Christian Associaton (YMCA) w mieście Holyoke w stanie Massachusetts. 9 lutego 1895 odbył się w tamtejszej sali gimnastycznej premierowy pokaz stworzonej przez niego dyscypliny, którą wówczas nazywano Mintonette.

W dniach 18-20 kwietnia 1947, podczas Kongresu w Paryżu, powołano do życia Międzynarodową Federację Piłki Siatkowej (FIVB). Jej pierwszym prezydentem wybrano Francuza Paula Libaud (sprawował on tę funkcję aż do 1984), zaś jednym z jego zastępców został Polak Zygmunt Nowak. Wśród założycieli FIVB było 14 krajów – Belgia, Brazylia, Czechosłowacja, Egipt, Francja, Holandia, Jugosławia, Polska, Portugalia, Rumunia, Urugwaj, Stany Zjednoczone, Węgry i Włochy.

W 1949 zorganizowano pierwsze Mistrzostwa Świata mężczyzn, a w 1952 Mistrzostwa Świata kobiet. Mistrzostwa Europy mężczyzn wprowadzono do kalendarza w 1948, a Mistrzostwa Europy kobiet w 1949. Do programu olimpijskiego siatkówka (zarówno w wydaniu kobiet, jak i mężczyzn) weszła w 1964, podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Tokio.

W Polsce

Do Polski siatkówka trafiła za pośrednictwem YMCA, a pierwszy mecz pokazowy miał miejsce w Warszawie w 1919. Rok później w Łodzi rozegrano turniej drużyn szkolnych. W 1929 w Warszawie rozegrano pierwsze mistrzostwa Polski – w rywalizacji kobiet zwyciężył AZS Warszawa, a wśród mężczyzn YMCA Łódź.

W okresie międzywojennym siatkówka była zrzeszona, razem z paroma innymi dyscyplinami, w Polskim Związku Palanta i Gier Ruchowych (od 1925), w Polskim Związku Gier Ruchowych (od 1926), w Polskim Związku Gier Sportowych (od 1928 – co uznaje się za datę oficjalnych narodzin siatkarskiego związku) i w Polskim Związku Piłki Ręcznej (od 1936).

Polski Związek Piłki Siatkowej (PZPS) jako samodzielny związek sportowy został powołany do życia 30 czerwca 1957, podczas Krajowej Konferencji Sprawozdawczo-Wyborczej Piłki Siatkowej. Głównym partnerem a zarazem sponsorem PZPS jest Polkomtel S.A., który wspiera także Reprezentacje Polski w piłce siatkowej kobiet i mężczyzn.

Reprezentacja polskich siatkarek pierwszy mecz rozegrała w Warszawie 14 lutego 1948, pokonując Czechosłowację 3:1. Reprezentacja siatkarzy zadebiutowała na arenie międzynarodowej także z Czechosłowacją w Warszawie 28 lutego 1948, przegrywając 2:3.

Zasady gry

Zasady gry są ustalone przez FIVB i zawarte są w przepisach gry w piłkę siatkową. Przy okazji większych turniejów, tj. Mistrzostwa Świata czy też Igrzyska Olimpijskie FIVB czasami dokonuje modyfikacji tych przepisów. Tym samym ewoluowały one na przestrzeni lat. Opisane poniżej, zostały wprowadzone w roku 1998 podczas mistrzostw świata w Japonii. Wcześniej m.in. nie było zawodnika libero, a punkty mogła zdobyć tylko drużyna po własnym serwisie. Ostatnia nowelizacja przepisów miała miejsce w 2008 roku.

Punkt, set, mecz

Celem gry jest przebicie piłki nad siatką tak, by upadła na polu drużyny przeciwnej lub zmuszenie rywali do popełnienia błędu (np. odbicia piłki w aut). Piłkę można odbijać (nie może być złapana lub rzucana) dowolną częścią ciała. Jeden i ten sam zawodnik nie może odbić piłki dwa razy z rzędu (z wyjątkiem pierwszego odbicia), a drużyna może piłkę odbić co najwyżej trzy razy (nie licząc dotknięcia piłki przez blok), zanim przebije ją na pole przeciwnika.

Piłka przebijana na pole przeciwnika musi przelecieć nad siatką w przestrzeni ograniczonej: od dołu – górną krawędzią siatki, na bokach – przez antenki i ich umowne przedłużenie w górę.

Punkt przyznaje się za każdą wygraną akcję – tj. wtedy, kiedy piłka upadnie na boisko przeciwnika, kiedy przeciwny zespół popełni błąd lub zostanie ukarany karą (żółta kartka).

W przeciwieństwie do większości gier zespołowych, czas gry nie jest limitowany. Mecz toczy się aż jedna z drużyn wygra 3 sety (tak więc gra się co najwyżej 5 setów). Piąty, decydujący set rozgrywany jest obecnie jako tie-break (do 15 punktów). Drużyna wygrywa set, jeśli zdobędzie co najmniej 25 punktów i ma co najmniej 2 punkty przewagi nad przeciwnikiem.

Zagrywka

Zagrywka, inaczej serwis, wykonywany musi być z poza linii końcowej boiska z pola zagrywki. Piłka po zagrywce może dotknąć siatki pod warunkiem, iż przeleci na stronę przeciwnika.Wymiary boiska i wysokość siatki [edytuj]

Boisko do gry jest prostokątem o wymiarach 18 × 9 m otoczonym strefą wolną o szerokości co najmniej 3 m z każdej strony (na zawodach organizowanych przez FIVB wolna strefa musi mieć co najmniej: 8 m za liniami końcowymi i 5 m za bocznym boiska). Oś linii środkowej dzieli boisko na dwa równe pola o wymiarach 9 × 9 m każde. Na każdej stronie wyznaczone jest pole ataku, ograniczone linią środkową, liniami bocznymi i linią ataku znajdującą się 3 m od osi linii środkowej i wpisaną w pole ataku. Ponadto istnieje pole zagrywki o szerokości 9 m i głębokości równej szerokości wolnej strefy, znajdujące się poza każdą linią końcową.

Boisko przedzielone jest siatką, umieszczoną nad osią linii środkowej. Jej górna krawędź powinna znajdować się na wysokości 2,43 m dla mężczyzn i 2,24 m dla kobiet (dla młodzików 2,35 m i młodziczek 2,15 m w rozgrywkach w Polsce). Na dwóch końcach siatki (nad liniami bocznymi) wysokość siatki powinna być taka sama jednak nie może być większa niż 2 cm ponad wysokość przepisową.

Do siatki mocowane są tzw. antenki – pręty wystające 80 cm ponad taśmę górną. Ograniczają strefę przejścia piłki nad siatką. Gdy piłka dotknie antenki traktowane jest to jako aut.

Charakterystyka piłki

Piłka do gry w siatkówkę ma w obwodzie 65-67 cm, masę 260-280 g.

Ciśnienie powietrza wewnątrz piłki wynosi 294,3–318,82 hPa.

Zrobiona jest z miękkiej skóry naturalnej lub syntetycznej jednobarwnej lub kolorowej, wewnątrz której jest dętka gumowa lub z innego materiału. Na oficjalnych zawodach krajowych i międzynarodowych piłka musi spełniać standardy zatwierdzone przez FIVB, używanie innych piłek musi być uzgodnione z FIVB. W czasie oficjalnych zawodów używa się trzech piłek, które muszą mieć takie same parametry czyli: obwód, ciężar, ciśnienie, typ, kolor.

Skład zespołu i jego ustawienie

Mecze siatkówki rozgrywane są przez dwa 6-osobowe zespoły, a łącznie z rezerwowymi jeden zespół może składać się maksymalnie z 12 zawodników, trenera, asystenta trenera, lekarza i masażysty. Podstawowymi pozycjami w siatkówce są: przyjmujący, atakujący, środkowy, rozgrywający i libero. Kapitanem zespołu może zostać jeden z zawodników z wyjątkiem libero i tylko on ma prawo w imieniu drużyny poprosić sędziego pierwszego o wyjaśnienie zastosowanej interpretacji przepisów przez sędziów.

Przed rozpoczęciem każdego seta trener musi przekazać kartkę z ustawieniem początkowym swojego zespołu, co jest niezbędne do kontrolowania porządku rotacji zawodników w czasie gry. Rotacja zawodników następuje wtedy, kiedy zespół odbierający zagrywkę zdobywa prawo do wykonywania zagrywki. Zawodnicy dokonują wtedy zmiany pozycji, przesuwając się o jedną zgodnie z ruchem wskazówek zegara (zawodnik z pozycji 2 przechodzi na pozycję 1, zawodnik z pozycji 1 przechodzi na pozycję 6, itd...)

W momencie uderzenia piłki przez zawodnika zagrywającego, każdy zespół musi znajdować się na własnej połowie boiska, ustawiony zgodnie z porządkiem rotacji (z wyjątkiem zawodnika zagrywającego) – trzej zawodnicy linii ataku wzdłuż siatki (zajmują miejsca: 4 – lewy ataku, 3 – środkowy ataku, 2 – prawy ataku) i trzej z linii obrony (na miejscach: 5 – lewy obrony, 6- środkowy obrony i 1 – prawy obrony). Każdy z zawodników linii obrony musi znajdować się dalej od siatki niż odpowiadający mu zawodnik linii ataku. Po wykonaniu zagrywki zawodnicy mogą zajmować dowolną pozycję na swoim polu gry. W przypadku gdy popełniono błąd ustawienia bądź rotacji, a piłka została już uderzona przez zagrywającego, zespół przegrywa akcję.

Libero

Libero może brać udział jedynie w grze obronnej i nie wolno mu atakować z żadnego miejsca boiska i strefy wolnej, jeżeli w momencie kontaktu z piłką ta ostatnia jest powyżej górnej taśmy siatki. Libero nie może zagrywać, blokować czy podejmować próby bloku.

Zastępowanie zawodników przez libero nie jest zaliczane do zmian regulaminowych. Liczba takich zmian jest nieograniczona, z tym że libero może być zastąpiony tylko na zasadzie zmiany powrotnej, czyli przez zawodnika, którego zastąpił, wchodząc na boisko. Pomiędzy dwiema zmianami z udziałem libero musi być rozegrana akcja.

Zawodnik nie może wykonać spełnionego ataku powyżej górnej krawędzi siatki, gdy piłka jest do niego wystawiona palcami sposobem górnym przez libero, znajdującego się w polu ataku lub jego przedłużeniu. W przypadku takiej samej akcji libero, wykonanej spoza pola ataku lub jego przedłużenia, piłka może być atakowana na dowolnej wysokości. Do tego libero gra zawsze na lewej stronie.

W przypadku kontuzji libero, po uzyskaniu zgody sędziego pierwszego, trener lub grający kapitan mogą wyznaczyć jako nowego libero jednego spośród zawodników, nie grających na boisku podczas ponownego wyznaczenia. Kontuzjowany libero nie może powrócić do gry do końca spotkania. Zawodnik wyznaczony jako nowy libero pozostaje zawodnikiem libero do końca spotkania.

Zmiany zawodników

Zespół może w jednym secie dokonać maksimum 6 zmian. Jeden lub więcej zawodników może być zmienionych w tym samym czasie. Zawodnik ustawienia początkowego może opuścić boisko tylko jeden raz w secie i może powrócić na boisko tylko na miejsce w ustawieniu, które zajmował przed opuszczeniem boiska. Zawodnik rezerwowy może wejść na boisko tylko jeden raz w secie na miejsce zawodnika z ustawienia początkowego i może być zmieniony tylko przez tego zawodnika, którego zastąpił. Do liczby zmian nie wlicza się libero (patrz wyżej).

Jeśli dokonano zmiany nieregulaminowej, a gra została wznowiona, zespół jest ukarany przegraniem akcji, a zmiana musi być skorygowana. Punkty zdobyte w okresie trwania błędu przez zespół popełniający błąd są anulowane, a punkty zdobyte przez przeciwnika zostają zachowane.